Frankfurt Felsefe Kulübü: “Fotoğraf” ve arka plandaki “niyet” tartışıldı

Gelenekselleşen Frankfurt Felsefe Kulübü’nün yaz tatiline girmeden önceki son toplantısında “fotoğraf” konusu işlendi. “Velhasıl fotoğrafın niyetini okumak!” başlıklı toplantı Frankfurt ve Berlin’den konunun uzmanı akademisyenler İpek Aşıkoğlu ve İpek Çınar’ın sunumlarıyla gerçekleştirildi. 

Felsefe Kulübü’nün Başkanı Hasan Öztekin’in “Bu çarşamba yapacağımız sezon kapanış toplantısında bizi farklı bir konu bekliyor. ‘Fotoğrafın Niyetini Okumak’ sunumunda çektiğimiz resimlerin, objektiften görülmeyen hukuksal ve etik yüzünü de inceleyeceğiz. İki genç İpek, bakalım bizleri nasıl bir dünyaya götürecek? Velhasıl fotoğrafın niyetini bakalım nasıl okuyacağız?” sözleriyle yaptığı davete yoğun bir katılım oldu. 

Türkiye’deki lise yıllarından beri birbirleriyle tartışmaya, birbirlerinin kütüphanesine kitap eklemeye doymayan iki yakın arkadaştan konuşmacı İpek Çınar, toplantı için Berlin’de geldi. Çınar, halen Berlin Sanat Üniversitesi’nde (UdK Berlin) yüksek lisans çalışmalarını sürdürüyor. Diğer konuşmacı İpek Aşıkoğlu ise İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğretim üyesi ve orada başladığı doktora programı kapsamında yaklaşık bir yıldır Frankfurt Üniversitesi’nde uluslararası hukuk araştırmalarını sürdürüyor. 

FOTOĞRAFIN ARDINDAKİ NİYET 

Gazeteci Gürsel Köksal tarafından yönetilen toplantıda fotoğrafın tarihine, fotoğraf sanatıyla ilgili tartışmalara, fotoğrafın hukuki ve etik boyutlarına değinildi, sanatta, habercilikte, sanal medya platformlarında ve özel yaşamdaki fotoğrafın arkasındaki “niyet” boyutu ele alındı. 

Aşıkoğlu ve Çınar, fotoğrafın tarihinden ve günümüzden çok bilinen ve tartışılan çeşitli görseller üzerinden etik ve hukuk bağlamında sanatçının ve fotoğrafın niyetini tartıştılar. Ekranda gösterdikleri tekil fotoğrafların ya da fotoğraf serilerinin ardındaki niyeti, fotoğrafçı, fotoğraftaki model, içinde bulunduğu coğrafya, çekildiği zaman gibi etmenleri göz önüne alarak incelediler.

Dinleyiciler arasındaki profesyonel fotoğrafçılar, gazeteciler ve sanatseverlerin yorumları ve sorularıyla derinleşen toplantıda “Fotoğraf eser midir?”, “Fotoğraf ne zaman eser sayılır?”, “Fotoğraf kime aittir, fotoğrafı çekene mi, fotoğrafı çekilen modele mi?” ve “Fotoğrafı kim çekebilir?” gibi sorulara, hukuki ve etik açıdan yanıtlar arandı. Bu arada “fotoğraf, sanat, ifade özgürlüğü ve özel hayat” alanların aait birçok soruya insanlığın kesin bir yanıt bulamayacağına da dikkat çekildi. 

Toplantıda Aşıkoğlu ve Çınar’ın yine bu alanda daha önce gerçekleştirdikleri çalışmalar da tanıtıldı. Bunlardan biri, 2021 yılında “Orta Format” projesi kapsamında gerçekleştirilen “Niyet Konuşma Serisi”.  Görsel sanatlardan felsefeye, dilbilimden feminist teoriye dek birçok farklı disiplinden konuşmacılar eşliğinde gerçekleştirilen tartışma zincirinin içerikleri “Niyet” başlığı altında kitap olarak yayınlandı.

Diğer bir çalışma, interaktif masa oyunu olan “Good Deed Bad Deed” (Türkçeye “sanatçının günahları, sevapları” başlığıyla aktarılabilir). Bir oyun formatında hazırlanmış bu sanatçı yayını ve fotoğrafçıları üretim süreçlerine dair niyetlerini ifade etmeye teşvik etmeyi amaçlıyor. Niyetleri kelimelere dökmeye, farklı görüşleri dinlemeye ve bunları daha fazla tartışmaya hizmet eden, karar ve yargı mekanizmalarındaki sürtüşmeleri gündeme getiren oyun, Avrupa Birliği tarafından fonlanan “Aşina Projesi” kapsamında Türkiye’den yayınlanması kabul edilen altı proje arasında yer alıyor. 

Çınar ve Aşıkoğlu, basıldıktan sonra Türkiye ve Avrupa’da müze ve sanatla ilgili üniversiteler gibi kurumların kütüphanelerine ücretsiz olarak dağıtılan ve bir eğitim materyali olarak yaklaştıkları oyunu şöyle tanıttılar: 

“Fotoğrafın en büyük iddiası gerçeği belgelemek olmuştur ve fotoğraf demokratikleşme sürecinin bir parçası olarak görülmüştür. Ancak ırkçılık, cinsiyetçilik, sınıf ayrımcılığı, inanç temelli ayrımcılıklar gibi sayısız yapısal ayrımcılık yüzünden; fotoğrafı çekilen milyonlarca insan fotoğraf tarihinde veya kuramında kendine yer bulamamıştır. Fotoğraf her zaman belirli marjinal gruplara yönelik baskıcı sosyal uygulamaları teşvik eden beyaz erkek üstünlüğünü desteklemek için bir araç olarak kullanılmıştır.  Bugün üretim ve sunumdaki niyetimizin tamamen iyi olduğuna inansak da, ayrımcılık ve yargı farkında olmadan çalışmalarımıza sızıyor. Bu yapıları nasıl ortadan kaldırabiliriz? Belirli perspektifleri veya ayrıcalıkları nasıl tartışabiliriz? Tartışmaya ve gelişmeye nasıl daha açık olabiliriz? Good Deed Bad Deed oyunu bu soruları bir başlangıç noktası olarak alıyor ve katılımcı tartışmalara odaklanıyor.” 

AKADEMİK ÇALIŞMA İÇİN ALMANYA’DALAR 

İpek Çınar, 2018 yılında ODTÜ Siyaset Bilimi bölümünü tamamladı ve UdK Berlin’de yer alan Art in Context bölümünde yüksek lisans çalışmalarını sürdürüyor. 

2011’den bu yana ağırlıklı olarak fotoğraf alanında çalışan Çınar, fotoğrafı yazı ve araştırmayla harmanlayarak, özgün bir dille aktarmaya çalıştığı hikâyeler anlatıyor. Fotoğraf üretiminin yanı sıra çeşitli yayınlara deneme, söyleşi ve yazı dizileriyle katkıda bulunuyor, özellikle fotoğraf konusunda içerik danışmanlığı yapıyor. Sanat ve siyasetin kesişiminden keyif alan Çınar; çalışmalarında oyun, neşe ve beklenmedik karşılaşmaları bir ifade aracı olarak kullanıyor. Sanatsal üretiminin yanı sıra ayrımcılıkla mücadele ve sosyal adalet alanında çalışmalarına devam ediyor. 

Poligon “The Shooting Gallery” (İstanbul) ve Ka Atölye’de (Ankara) kişisel sergiler açtı ve çeşitli ülkelerde çok sayıda karma sergide yer aldı. Uluslararası misafir sanatçı programlarına, atölye çalışmalarına ve festivallere davet edildi, sergi ve konferans programlarına katıldı. Aynı zamanda AICA Türkiye üyesi olan İpek Çınar, 2015 yılından bu yana Orta Format’ın eş editörlüğünü yapıyor. 

İpek Aşıkoğlu ise İstanbul Üniversitesi’nde Hukuk Fakültesinde okudu, özel hukuk alanında yüksek lisans yaptı ve halen doktorasını sürdürüyor. 2014 yılında üniversiteden mezun olduktan sonra bir süre avukatlık yapan İpek Aşıkoğlu, hukuk ile yeniliğin buluştuğu alanlarda çalışmaktan ve bunlar üzerine düşünmekten keyif aldığını belirtti. 2018 yılında Kişisel Verilerin Korunması ve Büyük Veri isimli yüksek lisans tezi kitap olarak basıldı. Özel olarak kişisel verilerin korunması alanında çeşitli makaleleri yayınlanan İpek Aşıkoğlu aynı zamanda ticaret ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında da çalışmalarını sürdürüyor. 

ÇARŞAMBA SOHBETLERİ SUNUMSUZ SÜRECEK

Frankfurt Haziran Kültürevi’nde her çarşamba akşamı gerçekleştirilen sunumlu toplantılara ara verildiğini açıklayan Felsefe Kulübü’nün Sözcüsü Hasan Öztekin, “Fakat 26 Temmuz’dan itibaren eylül ayına kadar her Çarşamba akşamı Haziran Kültür Evi’nde sunumsuz sohbet toplantılarımıza devam edeceğiz” dedi. (gk)

YENİ POSTA – FRANKFURT